Leszek Żebrowski

Przy opisach działalności konspiracyjnej organizacji niepodległościowych pod okupacją niemiecką główny nacisk kładzie się na działalność zbrojną. Ale każda większa i poważna organizacja, aby w miarę normalnie funkcjonować, musiała prowadzić działalność wywiadowczą i ochronną (kontrwywiad).

Komuniści donoszą

Armia Krajowa, Delegatura Rządu na Kraj i większe, lepiej zorganizowane struktury polskiej organizacji niepodległościowej (Narodowa Organizacja Wojskowa, Narodowe Siły Zbrojne) miały swój wywiad i kontrwywiad nastawiony na rozpoznawanie wszelkiej agentury i jej oddziaływania na własne szeregi. Kontrwywiad organizacji niepodległościowych miał dwa podstawowe zadania: ochronę przed rozpracowaniem przez tajne służby niemieckie i służby sowieckie.
Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej 22 czerwca 1941 r. wojska III Rzeszy Niemieckiej szybko opanowały ziemie polskie, wcielone w 1939 r. w skład ZSRS, i następnie olbrzymie połacie terenów czysto sowieckich. Na skutek tego bezpośrednie niebezpieczeństwo sowieckie zeszło chwilowo na dalszy plan. Co więcej, nawiązanie stosunków dyplomatycznych Polskiego Rządu na Wychodźstwie z Sowietami wywołało w wielu kręgach nadzieję, że sprawy polsko-sowieckie, w tym graniczne i ludnościowe, zostaną jakoś unormowane. Jednak Stalin już w grudniu 1941 r. powołał w Moskwie swoją agenturę, w postaci tzw. Polskiej Partii Robotniczej. W styczniu 1942 r. zostały zrzucone na teren okupowanej Polski pierwsze „grupy inicjatywne” PPR, złożone głównie z przedwojennych działaczy Komunistycznej Partii Polski i funkcjonariuszy sowieckiego wywiadu. Sytuacja stawała się groźna i niezręczna zarazem. Nie było wątpliwości, że PPR (i wkrótce tworzone przez nią bojówki w postaci tzw. Gwardii Ludowej) przeznaczona jest przede wszystkim do infiltracji Polskiego Państwa Podziemnego (PPP). Wkrótce okazało się, że jest jeszcze gorzej – komuniści pozyskane potajemnie dane przekazywali anonimowymi listami do Gestapo. Żmudna praca struktur bezpieczeństwa Delegatury Rządu, Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych pozwoliła zgromadzić potężną wiedzę na temat zbrodniczej działalności komunistów również w tym zakresie. Co z tego, jeśli zabrakło jednoznacznych decyzji, co z tą wiedzą zrobić i jakie na jej podstawie należy podjąć działania ochronne.

W walce z agenturą

Pod koniec okupacji niemieckiej nie ulegało już wątpliwości, jakie mogą być konsekwencje niepodejmowania żadnych działań wobec wroga wewnętrznego, który był jawną agenturą Związku Sowieckiego. W raporcie z marca 1944 r. kontrwywiad Komendy Głównej AK alarmował, że „infiltracja agentów komuny ma charakter nie tylko szpiegowski, ale i polityczny, grozi zatem jednocześnie likwidacją [naszego] aparatu organizacyjnego rękami niemieckich władz bezpieczeństwa oraz rozkładem wewnętrznym. Przenikanie do organizacji polskich jest dla komuny o wiele łatwiejsze, zaczęło się wcześniej, prowadzone jest o wiele umiejętniej z obliczeniem na pracę głęboką, długofalową”. Raport ten informował m.in. o wspólnych akcjach likwidacyjnych, podejmowanych przez Niemców i „zakonspirowanych” komunistów. Szokujące są informacje o masowym likwidowaniu agentów Wydziału Bezpieczeństwa Delegatury pracujących w strukturach Polskiej Partii Robotniczej i Armii Ludowej po ujawnieniu ich danych wyższym przełożonym, również o tym, że szereg dokumentów i informacji wychodzących z KG AK (przede wszystkim z Biura Informacji i Propagandy) trafia wcześniej do Gestapo niż do adresatów!
Wnioski i zalecone działania kontrwywiadu były jednoznaczne: „Usunięcie macek nieprzyjaciela z naszych szeregów jest zadaniem trudnym, ale bezwzględnie koniecznym. W wykonaniu tego zadania zastosować należy metody chirurgiczne. Czułostkowość i chwiejność w przeprowadzeniu akcji oczyszczającej spowodować mogą w wyniku [zaniechania] zmarnowanie tego olbrzymiego wysiłku społeczeństwa, jaki został włożony w organizację wojska i władz cywilnych”.
Czynniki decyzyjne Polskiego Państwa Podziemnego stały jednak na stanowisku, że wszelkie rozliczenia nastąpią dopiero po zakończeniu wojny. I faktycznie nastąpiły, ale to zdrajcy i zaprzańcy „rozliczali” polskich niepodległościowców, masowo ich mordując. Tam, gdzie w kręgach kierowniczych znaleźli się ludzie rozumiejący grozę sytuacji i rozpoczęli odpowiednie działania, tam polski opór trwał najdłużej (np. na Nowogródczyźnie czy Białostocczyźnie). Na innych terenach było pod tym względem znacznie gorzej. Na przykład na Lubelszczyźnie dwa doświadczone zgrupowania partyzanckie (AK, pod dowództwem mjr. cc [cichociemnego] Hieronima Dekutowskiego „Zapory” i NSZ, pod dowództwem mjr. cc Leonarda Zub-Zdanowicza „Zęba”) w maju 1944 r. podjęły działania, żeby rozbić i unicestwić bandę AL Bolesława Kaźmiraka vel Kowalskiego „Cienia”. Odpowiadała ona za śmierć kilkudziesięciu żołnierzy AK, dokonywała masowych grabieży, likwidowała ukrywających się Żydów. Szef sztabu Komendy Okręgu Lublin AK, ppłk Franciszek Żak „Wir” wydał jednak jednoznaczny rozkaz: „Zabraniam wszelkiej akcji w stosunku do oddziałów PPR, nawet w stosunku do oddziału ’Cienia’”. Po wejściu Armii Czerwonej na ten teren ppłk Żak został aresztowany przez NKWD wraz z wieloma oficerami i żołnierzami AK…

Stracony potencjał

Olbrzymi wysiłek społeczeństwa faktycznie został w znacznym stopniu zmarnowany. Po rozwiązaniu Armii Krajowej i Delegatury Rządu na Kraj powstawały nowe organizacje konspiracyjne, tym razem o obliczu antykomunistycznym. Były jednak pozbawione znacznej części kadry dowódczej (wielu z nich poszło na całkowitą współpracę z komunistami), zgromadzonych wcześniej środków materialnych i wyposażenia (drukarni, radiostacji, siatek łączności), które przekazywane były w ręce UB.
Szef Biura Informacji i Propagandy KG AK płk Jan Rzepecki (człowiek o poglądach prokomunistycznych) stanął na czele nowej organizacji – Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Dokonał rzeczy haniebnej – cofnął uznanie dla Polskiego Rządu na Uchodźstwie, orientując się na PSL i legalne możliwości działania wspólnie z komunistami. Bardzo szybko został aresztowany. Nie był torturowany i bity, jednak ujawnił komunistom wszystko, co wiedział, wydał zasoby materialne i organizacyjne podziemia antykomunistycznego. Potraktowany został bardzo łagodnie, otrzymał karę zaledwie kilku lat więzienia (nawet szeregowi żołnierze AK skazywani byli na kary śmierci i były one wykonywane), ale natychmiast po procesie Bolesław Bierut okazał mu łaskę i Rzepecki został przyjęty do ludowego Wojska Polskiego, gdzie szkolił nowych podwładnych do walki z byłymi podwładnymi z AK i WiN.
W 1995 r. Lech Wałęsa odznaczył Jana Rzepeckiego Orderem Orła Białego.

===========================

https://pl-pl.facebook.com/LeszekZebrowskiNSZ/posts/1298703996847515